Džojs kao čitalac svojih tekstova ili koncept obrnutog paterniteta

Апстракт

Polazeći od fenomenološke isprepletanosti procesa čitanja i pisanja, ovaj rad ispituje dejstvo teksta na autora kroz kapitalna ostvarenja Džejmsa Džojsa, ukazujući na višestruke potencijale njegove uloge recipijenta i redaktora vlastitih tekstova. Iako je uvijek važio za visokointencionalnog autora koji vrši gotovo sadističku kontrolu nad tekstom, Džojs se pokazao i kao visoko(samo)svjesni čitalac svojih tekstova, o čemu svjedoče tragovi njegovog kreativnog procesa, koji upućuju na nadogradnju starih postupaka novim, što je evidentno kroz stilski pastiš koji svjedoči o naknadnom promišljanju prethodnih spisateljskih izbora. Ističući intertekstualne i intratekstualne veze koje postoje među Džojsovim djelima i unutar njih, nastojaćemo da ukažemo na znakove čitanja prije i nakon pisanja, kroz koje se jasno vide pomjeranja u autorovom poetskom i autopoetskom razvoju, nastala kao posljedica recepcije vlastitog opusa. Džojsova autoreferencijalnost je prisutna kako na tematskom tako i na formalnostrukturnom nivou njegovih tekstova, što se jasno vidi u zadržavanju, odbacivanju i ponavljanjima brojnih pripovjednih postupaka. Ideja da tekst mijenja, proizvodi i rađa svog autora ovdje je, takođe, ilustrovana kroz sagledavanje njegove nezavisnosti i nesvodivosti na definitivna čitanja, što preokreće onu za Džojsa relevantnu relaciju paterniteta, jer se ispostavlja da je autor ne samo autoritativni otac svog djela već i njegov potomak, spreman da se drugačije oblikuje za svoje buduće tekstove. Na osnovu Bartovih teza izloženih u djelu Zadovoljstvo teksta (The Pleasure of the Text, 1975), cilj ovog rada jeste da pokaže da i Džojsov proces pisanja i kritičkog čitanja uvijek oscilira između poznatog i nepoznatog, čitljivog i nečitljivog, odredivog i neodredivog, jasnog i tajanstvenog vida interakcije sa tekstom, što i čini njegovu prozu neiscrpno intrigantnom i trajno aktuelnom.