RICONOSCERSI NELLA SCRITTURA: IMPLICAZIONI INTERTESTUALI E METATESTUALI NEI ROMANZI LJUDI GOVORE DI RASTKO PETROVIĆ E CONVERSAZIONE IN SICILIA DI ELIO VITTORINI

Dušica D.   Todorović

doi:10.21618/fil2124271t

Autori

Dušica D. Todorović Univerzitet u Beogradu Filološki fakultet

DOI:

https://doi.org/10.21618/fil2124271t

Ključne reči:

Rastko Petrović, Elio Vitorini, Razgovor na Siciliji, Ljudi govore, interpretativna semiotika, komparativna književnost, književnost modernizma

Apstrakt

Analizirana dela srpskog i italijanskog pisca ukazuju na snažno zanimanje za modernističke teme koje svojim postupcima razvijaju. U pitanju su teme varljivosti percepcije, opisa prizora uslovljenih pogledom posmatrača, modela doživljenog vremena i pamćenja, relativizma i zanimanja za koncept četvrte dimenzije. U skladu sa pomenutim modernističkim interesovanjima, percepcija prizora u pomenutim tekstovima tiče se veoma često prepoznavanja u pamćenju, a prostorno-vremenske granice pokazuju se kao nedovoljne ili iluzorne. Put u četvrtu dimenziju, kao jedan od motiva Vitorinijevog dela, koji je, međutim, možda implicitno još napregnutije prisutan u Petrovićevom tekstu u pojedinim trenucima, kao vrsta trenutnog putovanja ili sanjarenja, može se, kako pokazujemo, tumačiti kao fgura čitanja. Reči sedimentuju iskustvo putovanja u četvrtu dimenziju kao doživljaj trenutka na integrisaniji način – kao prilike za epifanije. Granice reči snažno se osećaju u ovim modernističkim tekstovima, ali se takođe doživljavaju i predstavljaju kao stalno novo stvaranje i rađanje u fkcionalnim svetovima, tokom čitanja. Otuda razmatranje intertekstualnih i metatekstualnih implikacija pomenutih dela postaje važna tekstualna strategija koja ih oštro odvaja od putopisnog žanra, upisujući ih u modernističku poetiku. Zaključujemo, nakon pokazanih mogućnosti tipoloških analiza dva teksta, ukazujući na moguća dalja relevantna istraživanja – autori su bez sumnje važne fgure, u prvom redu u okviru sopstvene kulture, a proživeli su različite sudbine u intelektualnom i kreativnom smislu. Obojica ukazuju na važna čvorišta uloge pisca i intelektualca u jugoslovenskoj/srpskoj, kao i u italijanskoj kulturi. Verujemo da će za buduće proučavanje srpskog i italijanskog društva, kulture i književnosti biti važno naučno proučiti i pratiti autorski, biografski, kreativni i kulturni razvoj ovih pisaca, koji bi mogli da se pokažu kao paradigmatični, a svakako indikativni kao studije slučaja fgure intelektualca i uloge pisca i značaja njihovog rada za kulturu druge polovine dvadesetog veka.

Reference

Bahtin, Mihail (1980), Problem govornih žanrova, traduzione serba di Mitar Popović, « Treći program », 47, 1980, pp. 233-270.

Ceserani, Remo (1998), Lo straniero, Roma: Laterza.

Doležel, Lubomir (2008), Heterokosmika. Fikcija i mogući svetovi, traduzione in serbo di Snežana Kalinić, Beograd: Službeni glasnik. [Heterocosmica : fction and possible worlds, Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1998].

Eco, Umberto (1989), Lector in fabula, Milano: Bompiani.

Eco, Umberto (2002), Les sémaphores sous la pluie, in Idem, O književnosti, traduzione in serbo di Milana Piletić, Beograd: Narodna knjiga-Alfa, pp. 166-186.

Guglielmi, Guido (1998), La prosa italiana del Novecento, Torino: Einaudi.

Juvan, Marko (2011), Nauka o književnosti u rekonstrukciji, traduzione in serbo di Miljenka Vitezović, Beograd: Službeni glasnik.

Lachmann, Renate (2004), Cultural memory and the role of literature, European review, xx, 2, pp. 165-178.

Lachmann, Renate (2007), Metamorfoza činjenica i tajno znanje. O ludama, mostovima i drugim fenomenima, a cura e con traduzione di Davor Beganović, Zagreb-Sarajevo: Zoro.

Luperini, Romano (2007), L’incontro e il caso, Roma-Bari: Laterza.

Lotman, Jurij Mihajlovič e Uspenskij, Boris Andreevič (2001), Semiotica del comportamento culturale, in Idem, Tipologia della cultura, traduzione di Manila Barbato Faccani, Remo Faccani, Marzio Marzaduri, Sergio Molinari, Milano, Bompiani, pp. 249-275.

Pier, John (2009), Confgurazioni narrative, introduzione e traduzione di Alessandra Diazzi, «Enthymema», i, 2009, pp. 67-93: 67, [http ://riviste.unimi.it/index.php/enthymema/article/view/417]. 17.12.2021.

Schilirò, Massimo (2007), La terra e la linea. Il pellegrinaggio di Silvestro. Elio Vittorini “la mécanique des idées, la force de la poésie”, Chroniques italiennes, 79-80, 2-3, pp. 191-212. Terrusi, Leonardo (2006) Funzioni della toponomastica in Conversazione in Sicilia di Elio Vittorini, in Il Nome nel testo. Rivista internazionale di onomastica, pp. 293-301.

Todorović, Dušica (2013), Stranac na ostrvu: Mizanscen razgovora u romanu Ljudi govore Rastka Petrovića i Razgovor na Siciliji Elija Vitorinija, in Acqua alta. Mediteranski pejzaži u srpskoj i italijanskoj književnosti 20. veka, a cura di Šeatović Dimitrijević, Lazarević Di Giacomo, Institut za književnost i umetnost-Università Gabriele D’Annunzio Chieti-Pescara, pp. 347-364.

Todorović, Dušica (2014), Stranac kao hodočasnik u romanima Ljudi govore Rastka Petrovića i Razgovor na Siciliji Elija Vitorinija, in Promišljanje tradicije. Folklorna i literarna istraživanja, a cura di Boško Suvajdžić, Branko Zlatković, Beograd, Institut za književnost i umetnost, pp. 561-570.

Todorović, Dušica (2018), Conversazioni familiari in Sicilia di Elio Vittorini, Rivista di Letteratura italiana, XXXVI,1, Pisa-Roma: Fabrizio Serra, pp. 61-92.

Vittorini, Elio (1942), Conversazione in Sicilia, Milano: Bompiani.